Το εξαιρετικό αυτό οικοδόμημα κτίστηκε το 1884 από τον πλέον φιλόπατρι άντρα, Νικόλα Τσιγαδά Πασά. Για αυτήν την έπαυλη έγραφε ο συγγραφέας της εποχής:

«Είναι βασιλική από κάθε άποψη, ο δε ψίθυρος των αειθαλών ποικίλων δένδρων, ο φλοίσβος των κυμάτων, τα κελαϊδήματα από τις πέρδικες και των διαφόρων άλλων πτηνών, αποτελούν κάτι σαν δυνατή βοή που καταλήγει σε μουσική μελωδία. Ποικίλουν οι ευωδίες τις έπαυλης, οι μυρωδιές από τα άνθη των μύρτων, των κυπαρισσιών, αγιοκλημάτων, από τις δάφνες, ροδοδάφνες... προκαλούν τον θαυμασμό των επισκεπτών.

Καστέλι, ένας τόπος άγνωστος, ένας τόπος που οι μόνοι κάτοικοι είναι τα αιγοπρόβατα, οι άτυχοι αλυσοδεμένοι σκύλοι και οι λίγοι βοσκοί που περιφέρονται ανεξέλεγκτα με τα κοπάδια τους από βουνό σε βουνό. Εκεί μακριά, ένα βουνό ξεχωριστό, ένα βουνό που όμοιο του δεν υπάρχει άλλο. Ένας τόπος ιερός, ένας τόπος άξιος θαυμασμού.

Πίσω από δυο παραβιασμένες ξύλινες παλιές πόρτες κρύβονταν επί 70 χρόνια το μυστικό των ξεχασμένων ξυλόφουρνων. Μέσα σε ένα ιδιαίτερο χώρο, δίπλα στο παλιό μαραγκούδικο και κοντά στο συνεργείο ηλεκτροσυγκολλητών βρίσκεται ο χώρος με τους δυο τεράστιους φούρνους. Ένας χώρος που ήτανε επί χρόνια σημείο φύλαξης αχρήστου υλικού του 8ου Περιπτέρου. Σύμφωνα πάντα με τις μαρτυρίες των ανθρώπων που έζησαν σε αυτόν τον χώρο, οι φούρνοι αυτοί επί χρόνια τροφοδοτούσαν με ψωμιά τα παιδιά των Βασιλικών Τεχνικών Σχολών.

Ο κος Κουβάς Φραντζής, είναι ένας ευγενέστατος ηλικιωμένος φίλος, είναι ένα φωτεινό παράδειγμα προς μίμηση! Μια ακόμα ιστορία, μου ξεδίπλωσε για αυτόν τον ιερό τόπο!

Πάνε χρόνια πολλά, που ένας συγγενής του έφερε ένα μάρμαρο από τον λόφο του Αγ. Κύρικου. Ήθελε να το κάνει γουδί για να αλέθει σπόρους. Ο κος Κουβάς Φραντζής δεν τον άφησε και έτσι το μάρμαρο έμεινε εκεί στην αυλή του για πολλά πολλά χρόνια. Πολύ αργότερα, το 1986, στον ίδιο τόπο, στο ίδιο σημείο όπου βρέθηκε αυτό το μάρμαρο, κτίσανε μια εκκλησία... Τον Αγ. Κύρικο!

Το 1946 άφησε ο άγνωστος καλλιτέχνης την ομορφιά της ζωγραφικής του, σε ένα ξεχασμένο από όλους μας κτίσμα. Το 1946 ήταν μια ακόμα δύσκολη χρονιά για αυτόν το τόπο, για αυτό το νησί που τα προηγούμενα χρόνια είχε υποστεί την βάρβαρη επιδρομή των Γερμανικών στρατευμάτων.

Πάνε χρόνια που ο ανεμόμυλος του αείμνηστου Νικήτα Παραπονιάρη σταμάτησε να λειτουργεί.

Ένας αλευρόμυλος που στέκει όρθιος για χρόνια εκεί στην κορυφογραμμή του Αϊ Γιάννη του Πολυάνεμου. Ένας πυργόμυλος με την δική του ιστορία, ένας μύλος που δούλεψε ακούραστα για δεκάδες χρόνια, ένας αλευρόμυλος που μεγάλωσε δυο πολυμελείς συγγενικές οικογένειες τα δύσκολα εκείνα χρόνια των ξένων στρατιωτικών κατοχών.

Από τις αρχαιοελληνικές φρυκτωρίες, στα οπτικά μηνύματα της Ιταλοκρατίας.

Οι φρυκτωρίες ήταν ένα σύστημα επικοινωνίας των αρχαίων Ελλήνων για την μετάδοση μηνυμάτων σε μακρινές αποστάσεις. Για την αποστολή των μηνυμάτων χρησιμοποιούσαν την ηλιακή ακτινοβολία και την φωτιά από την καύση των ξύλων.

Το 1888, επί Τουρκοκρατίας, ο Δ. Οικονομόπουλος αναφέρεται στις δυο αρχαιοελληνικές φρυκτωρίες που υπήρχαν στην Λέρο. Η πρώτη του Παλιόκαστρου στον Ξερόκαμπο και η δεύτερη του Παρθενίου. Και οι δυο ήταν φρυκτωρίες ελλιμενισμού των πλοίων. Ακόμα και σήμερα, με μια προσεκτική επιτόπια έρευνα, μπορούμε να δούμε σε συγκεκριμένες κορυφές των βουνών μας θεμέλια από τα κτίσματα των φρυκτωριών.

Λέρος..! το νησί με τους διαχρονικά άσχετους και αδιάφορους διαχειριστές της δημόσιας διοίκησης! Μια φωτογραφία και μια προφορική ομολογία από τα παλιά, ξεδιπλώνει μπροστά στα μάτια μας την αξία αυτού του υπέροχου νησιού με την τόσο σημαντική γεωστρατηγική θέση. Σχολή ή «Scuola» μηχανικών, για τα υδροπλάνα που πετούσαν απ’ άκρη σ’ άκρη όλου του Αιγαίου, ήταν αυτό το κτίριο, που εμείς σήμερα απαξιωτικά αποκαλούμε 14ο περίπτερο ψυχασθενών ή πιο σωστά, αποθήκη ειδών καθαριότητας!

Η ζωγραφική στην καρδιά του πολέμου

Στην ευρύτερη περιοχή του Ξηρόκαμπου και λίγο μετά το Διαπόρι, θα συναντήσουμε στο βουνό του Τούρτουρα την άλλοτε Ιταλική πυροβολαρχία PL288.

Στο υπέροχο κεντρικό κτίριο του στρατωνισμού κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, ένας στρατιώτης ζωγράφισε πάνω στους τοίχους αριστουργήματα, τα όποια σώζονται ακόμα και σήμερα!

Η ζωγραφική ίσως να ήταν ένα εργαλείο αντίδρασης γι’ αυτό που βίωνε ο ίδιος και η υπόλοιπη Ευρώπη την δύσκολη εκείνη εποχή του 1943.

Το μετέπειτα ΠΙΚΠΑ – ΤΑΜΕΑ

Ο στρατώνας κτίστηκε επί της άλλοτε λεωφόρου Regina, δίπλα στην μεγαλύτερη πλατεία της Λέρου την πλατεία Piazza Roma, (σήμερα πλ. Ρούσσου).