Το 1946 άφησε ο άγνωστος καλλιτέχνης την ομορφιά της ζωγραφικής του, σε ένα ξεχασμένο από όλους μας κτίσμα. Το 1946 ήταν μια ακόμα δύσκολη χρονιά για αυτόν το τόπο, για αυτό το νησί που τα προηγούμενα χρόνια είχε υποστεί την βάρβαρη επιδρομή των Γερμανικών στρατευμάτων.
Πάνε χρόνια που ο ανεμόμυλος του αείμνηστου Νικήτα Παραπονιάρη σταμάτησε να λειτουργεί.
Ένας αλευρόμυλος που στέκει όρθιος για χρόνια εκεί στην κορυφογραμμή του Αϊ Γιάννη του Πολυάνεμου. Ένας πυργόμυλος με την δική του ιστορία, ένας μύλος που δούλεψε ακούραστα για δεκάδες χρόνια, ένας αλευρόμυλος που μεγάλωσε δυο πολυμελείς συγγενικές οικογένειες τα δύσκολα εκείνα χρόνια των ξένων στρατιωτικών κατοχών.
Οι φρυκτωρίες ήταν ένα σύστημα επικοινωνίας των αρχαίων Ελλήνων για την μετάδοση μηνυμάτων σε μακρινές αποστάσεις. Για την αποστολή των μηνυμάτων χρησιμοποιούσαν την ηλιακή ακτινοβολία και την φωτιά από την καύση των ξύλων.
Το 1888, επί Τουρκοκρατίας, ο Δ. Οικονομόπουλος αναφέρεται στις δυο αρχαιοελληνικές φρυκτωρίες που υπήρχαν στην Λέρο. Η πρώτη του Παλιόκαστρου στον Ξερόκαμπο και η δεύτερη του Παρθενίου. Και οι δυο ήταν φρυκτωρίες ελλιμενισμού των πλοίων. Ακόμα και σήμερα, με μια προσεκτική επιτόπια έρευνα, μπορούμε να δούμε σε συγκεκριμένες κορυφές των βουνών μας θεμέλια από τα κτίσματα των φρυκτωριών.
Λέρος..! το νησί με τους διαχρονικά άσχετους και αδιάφορους διαχειριστές της δημόσιας διοίκησης! Μια φωτογραφία και μια προφορική ομολογία από τα παλιά, ξεδιπλώνει μπροστά στα μάτια μας την αξία αυτού του υπέροχου νησιού με την τόσο σημαντική γεωστρατηγική θέση. Σχολή ή «Scuola» μηχανικών, για τα υδροπλάνα που πετούσαν απ’ άκρη σ’ άκρη όλου του Αιγαίου, ήταν αυτό το κτίριο, που εμείς σήμερα απαξιωτικά αποκαλούμε 14ο περίπτερο ψυχασθενών ή πιο σωστά, αποθήκη ειδών καθαριότητας!
Ο Τούρτουρας είναι μια από τις υψηλότερες βουνοκορφές του νησιού μας. Βρίσκεται στη Νότιοανατολική μεριά της Λερού και αγναντεύει την Αστροπαλιά.
Το βουνό Τούρτουρας βρίσκεται σε μια απόσταση πλέον των τριών χιλιομέτρων και σε ύψος περίπου 260 μέτρων, από την πεντακάθαρη παραλία του Ξεροκάμπου.
Διασχίζοντας τον χωματόδρομο που οδηγεί στην αστείρευτη πηγή νερού του Τούρτουρα, μην ξεχάσετε στο διάβα σας να αναζητήσετε την παλιά προβλήτα, από όπου με τριήρεις πήραν άντρες για τον Πόλεμο της Τροίας, όπως λέει στην Ιλιαδα του ο Όμηρος!
Στην ευρύτερη περιοχή του Ξηρόκαμπου και λίγο μετά το Διαπόρι, θα συναντήσουμε στο βουνό του Τούρτουρα την άλλοτε Ιταλική πυροβολαρχία PL288.
Στο υπέροχο κεντρικό κτίριο του στρατωνισμού κατά την διάρκεια της Γερμανικής κατοχής, ένας στρατιώτης ζωγράφισε πάνω στους τοίχους αριστουργήματα, τα όποια σώζονται ακόμα και σήμερα!
Η ζωγραφική ίσως να ήταν ένα εργαλείο αντίδρασης γι’ αυτό που βίωνε ο ίδιος και η υπόλοιπη Ευρώπη την δύσκολη εκείνη εποχή του 1943.
Ο στρατώνας κτίστηκε επί της άλλοτε λεωφόρου Regina, δίπλα στην μεγαλύτερη πλατεία της Λέρου την πλατεία Piazza Roma, (σήμερα πλ. Ρούσσου).
Στο μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι της νοτιοανατολικής Μεσόγειου δημιούργησαν οι Ιταλοί την οικιστική τους παρέμβαση. Το 1936 στο Λακκί, αλλά και στην γύρω από αυτό περιοχή οι κάτοικοι ξεπερνούσαν τις επτά χιλιάδες. Η νέα οδική σύνδεση της αεροναυτικής βάσης με το Λακκί ήταν πλέον γεγονός. Παντού νέοι άνθρωποι, νέος κόσμος, παντού νέα έργα. Έτσι και στα «Τεμένια» εκεί διάλεξαν να κάνουν οι Ιταλοί την βιομηχανική τους ζώνη. Σε αυτήν την περιοχή έκτισαν ένα μεγάλο εργοστάσιο παράγωγης ρεύματος, ακριβώς δίπλα ένα άλλο εργοστάσιο παράγωγης εμφιάλωσης αεριούχων ποτών, λίγο πιο κάτω ένα συνεργείο αυτοκίνητων, ένα μαραγκούδικο, ένα σφαγείο και ένα μικρό λατομείο. Ε! λοιπόν κάπου εκεί εγκατέστησαν και το λεγόμενο Καζίνο, έτσι το λένε οι Λεριοί της εποχής εκείνης για να καλύψουν την πομπή αυτού του πανέμορφου κτίσματος.
Ο τότε κυβερνήτης Μάριο Λάγκο το 1925 κατά την επίσκεψή του στην Λέρο επισημαίνει την ανάγκη δημιουργίας ενός μεγάλου νοσοκομείου. Στη ναυτική βάση υπήρχε ήδη ένα μικρό αναρρωτήριο που εξυπηρετούσε τις ανάγκες της εποχής, όμως με την αύξηση του πληθυσμού οι ιατρικές φροντίδες στο νησί αυξήθηκαν.